Borulu ısı değiştiricisi veya eşanjörü, ısı
değiştiricilerinin bir tipidir. Daha doğru bir ifade ile ısı eşanjörü tasarlarken
kullanılan sınıflamalardan biridir. Bu tip eşanjörler, petrol rafinerileri ve diğer büyük kimyasal prosesler içeren
tesislerde en yaygın kullanılan eşanjörlerdir. İsmini dizaynında kullanılan borulardan almıştır. Bu eşanjör tipi, dış tarafta
büyük bir boru (kovan olarak da anılır) ve onun içinde dolaşan daha küçük çapta
borular içerir.
Farklı sıcaklıklardaki iki akışkan eşanjör boyunca akar, birisi içteki
borular boyunca, diğeri dış taraftaki büyük boru (kovan) boyunca akar. Isı, bir akışkandan
diğerine transfer olur. Akışkanlar arasında ısı
transferinde kullanılan
bu yöntem, birçok uygulamada, atık ısının tekrar kullanıma alınmasını sağlar.
Bu, enerjinin geri kazanımı için çok iyi bir yoldur.
Örneğin buhar kullanan bir tesisin kullanımından
çıkan buharı, ısı eşanjörleri vasıtası ile tesis ısıtılması, kullanım suyunun ısıtılması
gibi yerlerde kullanılır. Boru ve kovan dizaynlarında çeşitli varyasyonlar
vardır. Daha çok 1, 2 veya 4 geçişli dizaynlar kullanılır. Bu sayılar, borular
içindeki akışkanın, kovan içindeki akışkan boyunca kaç kez geçiş yapacağını
belirtir. Tek geçişli ısı eşanjörlerinde, akışkan bir taraftan girer,
diğerinden çıkar. İki veya dört geçişli dizaynlar daha çok kullanılır, çünkü
akışkan aynı taraftan giriş ve çıkış yapabilir. Bu konstrüksiyonu daha basit hale getirir.
Karşı akımlı ısı
eşanjörleri ise daha verimlidir, çünkü bu
eşanjörler sıcak ve soğuk akımlar arasında daha yüksek logaritmik sıcaklık farkına izin verirler.